उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथील आय. सी. ए. आर.-इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ व्हेजिटेबल रिसर्च (आय. आय. व्ही. आर.) या नावीन्यपूर्ण संशोधनात अग्रेसर आहे. ही नवीन कल्पना उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथील आय. सी. ए. आर.-भारतीय भाजीपाला संशोधन संस्थेकडून (आय. आय. व्ही. आर.) आली आहे.
वांगी आणि टोमॅटो यांच्यातील हा एक क्रॉस आहे. बटाटा आणि टोमॅटो यांचे मिश्रण असलेल्या ग्राफ्टेड पोमॅटोने काम केल्याचे दाखवल्यानंतर हे घडते. “काशी अमन” या चांगल्या टोमॅटोच्या प्रकारासह, हे संकर तयार करण्यासाठी वांगी संकरीत “काशी संदेश” हे वांगी रूटस्टॉक आय. सी. 111056 वर जोडण्यात आले. ग्राफ्टिंग नावाच्या प्रक्रियेचा वापर करून हे केले गेले.
Brimato – एकाच रोपात वांगी,टोमॅटो आणि बटाटा
शेतीतील नवनिर्मितीचे उदाहरण म्हणून कलम अधिक लोकप्रिय होत आहे. पिके अधिक उत्पादक बनवण्याचा आणि शेतकऱ्यांना अधिक पैसे कमावण्यास मदत करण्याचा हा एक दीर्घकालीन मार्ग आहे. या पद्धतीमुळे, विशेषतः आंतर-विशिष्ट कलम लावण्याने, शाकाहारी पिकांना विविध प्रकारच्या समस्यांना अधिक प्रतिरोधक बनवण्यासाठी आणि त्यांचे उत्पादन वाढवण्यासाठी बरेच आश्वासन दिले आहे.
या क्षेत्रातील एका मनोरंजक विकासामध्ये दुहेरी किंवा एकाधिक कलम करणे समाविष्ट आहे, जेथे एकाच कुटुंबातील दोन किंवा अधिक वंशजांना एकत्र कलम केले जाते. हे तंत्र एकाच वनस्पतीतून अनेक भाज्यांचे उत्पादन करण्यास अनुमती देते. हा दृष्टीकोन केवळ कार्यक्षमता वाढवत नाही तर त्याच इनपुटचे विस्तृत फायदे देखील प्रदान करतो.
ब्रिमॅटो वनस्पती ओळख करून देणे
उत्तर प्रदेशातील कानपूर येथील चंद्रशेखर आझाद कृषी आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांनी भाजीपाला विज्ञान क्षेत्रात अभूतपूर्व शोध लावला आहे. बटाटे, वांगी आणि टोमॅटो एकाच वेळी वाढवण्याची क्षमता असलेली एक मनोरंजक वनस्पती आहे. बटाटे जमिनीखाली वाढतात तर वांगी आणि टोमॅटो फांद्यांवर वाढतात.
वाराणसीतील भारतीय भाजीपाला संशोधन केंद्राच्या शास्त्रज्ञांनी विकसित केलेल्या या वनस्पतीचा कानपूरच्या हवामानात भरभराटीच्या क्षमतेसाठी सध्या अभ्यास केला जात आहे. एकाच लागवडीतून अनेक भाज्या तयार करण्याची मोठी क्षमता यातून दिसून येते.
IIVR मधील ग्राफ्टिंगची ठळक वैशिष्ट्ये
- 25-30 दिवस जुन्या वांगीच्या रोपांवर आणि 22-25 दिवस जुन्या टोमॅटोच्या रोपांवर कलम केले गेले.
- वांगी रूटस्टॉक आय. सी. 111056 ची निवड त्याच्या थोड्या रोपांमध्ये फांद्या तयार करण्याच्या क्षमतेसाठी करण्यात आली होती, ज्यामुळे कलम करणे सोपे होते.
- कलम काढण्याच्या प्रक्रियेनंतर, निरोगी वाढीस चालना देण्यासाठी आणि यशस्वी कलम लावण्याची शक्यता वाढवण्यासाठी रोपांची काळजीपूर्वक नियंत्रित वातावरणात देखभाल केली गेली.
फर्टिलायझेशन आणि उत्पन्नाविषयी माहिती
- 25 टन एफवायएमसह 150:60:100 किलो एनपीके/हेक्टर खतांचा वापर करण्यात आला.
- लागवड केल्यानंतर 60-70 दिवसांच्या आत टोमॅटो आणि वांगी या दोन्ही घटकांची फळे लागल्याने कलम केलेल्या रोपांनी प्रभावी उत्पादन दाखवले. “
- ड्युअल ग्राफ्टेड ब्रिमेटो” शहरी आणि उपनगरीय बागकामासाठी एक लोकप्रिय पर्याय बनला आहे, जो मर्यादित जागा हाताळणाऱ्यांसाठी एक व्यावहारिक उपाय प्रदान करतो. हे उभ्या किंवा गच्चीवरील बागांना परवानगी देते, ज्यामुळे उपलब्ध क्षेत्रांचा जास्तीत जास्त फायदा होतो.
परिणाम आणि भविष्यातील शक्यता
एकाच वनस्पतीतून अनेक पिकांची लागवड करण्यासाठी एक नवीन दृष्टीकोन प्रदान करून शाश्वत शेती पद्धतींच्या अंमलबजावणीच्या दिशेने हे कृषी यश एक मोठे पाऊल दर्शवते. संशोधन आणि अनुकूलन मधील रोमांचक घडामोडी कलम तंत्रज्ञानासाठी एक आशादायक भविष्य सूचित करतात, ज्यामध्ये घरगुती बागकाम आणि लघु शेतीमध्ये परिवर्तन घडवून आणण्याची क्षमता आहे.
भारतातील कृषी क्षेत्रात उच्च शिक्षित युवकांची वाढ आणि संशोधनात प्रगती होत आहे. यामुळे ब्रिमेटो प्रकल्पासारख्या तंत्रज्ञानाचा उदय होत आहे, ज्याचा शेती पद्धतींच्या उत्क्रांतीवर लक्षणीय परिणाम होण्याची अपेक्षा आहे. कृषी-व्यवसाय आणि आधुनिक कृषी पद्धतींचा अवलंब करण्यावर भारताने लक्ष केंद्रित केल्याच्या अनुषंगाने हे विकास आहेत.